عطر در زمان لوئی چهاردهم؛ خوشبوترین پادشاه تمام دوران‌ها

گفته می‌شود پادشاه لوئی چهاردهم (1638-1715) از حمام کردن وحشت داشت، بگونه ای که در طول عمرش فقط سه بار حمام کرده بود. تمامی درباریان قرن هفدهم دچار چنین ترس‌هایی بودند. به عقیده‌ی آن‌ها بیماری‌ها از طریق آب سرایت پیدا می‌کردند و هرچقدر کمتر حمام کنید، خطر ابتلا به بیماری کمتر می‌شد. به همین دلیل عطر در زمان لوئی چهاردهم به شدت مورد توجه واقع شد و کاخ ورسای یک مکان به شدت معطر بود. ظرف‌های حاوی گلبرگ‌های خشک شده در سراسر کاخ قرار گرفته بودند تا فضا را خوشبو کنند. عطر روی اثاثیه‌ی کاخ اسپری می‌شد. اسپری کردن عطر داخل آبنما و افرادی که قصد ورود به کاخ را داشتند هم انجام می‌شد. در دورانی که بهداشت چندان رعایت نمی‌شد، این راهکار به منزله یک راهکار دفاعی بود. در حقیقت فضای تالارهای پُر زرق و برق دربار فرانسه به حدی مملو از عطر بود که از آن تحت عنوان دربار معطر یاد می‌شد.

استفاده از عطر در زمان لوئی چهاردهم

عطر در زمان لوئی چهاردهم پیشرفت چشمگیری داشت. لوئی به عطاران دستور داد برای هر روز هفته عطر جدیدی را طراحی کنند. او علاقه‌ی زیادی داشت که عطری تحت عنوان آکوا آنجلی را روی لباسش اسپری کند. این عطر با استفاده از اسانس‌های چوب عود، استوراکس، میخک و بنزوئین ساخته می‌شود که داخل گلاب جوشانده می‌شوند. حجم گلاب مورد نیاز برای تولید عطر به اندازه چهار انگشت بود. این مخلوط برای یک روز و شب جوشانده می‌شد و سپس عصاره یاس، شکوفه پرتقال و چند قطره مشک به آن اضافه می‌شدند. لباس‌های لوئی با این مخلوط شستشو داده می‌شدند، و عملکرد این مخلوط شبیه نرم کننده‌های پارچه ساده بود. علاوه بر این پادشاه دستور ساخت اقامتگاهی با رنگبندی آبی و سفید را در داخل کاخ صادر کرده بود و از آنجا برای روابط عاشقانه استفاده می‌کرد و در بین روابط عاشقانه از رایحه‌های گل شب بو، گل مریم و یاس سفید لذت می‌برد.

به تدریج این رسم ایجاد شد که افراد عالی رتبه بر کار ساخت عطرهای مورد علاقه‌شان نظارت کنند. برای مثال شاهزاده کنده همیشه عطر مورد علاقه‌اش را همراه خود حمل می‌کرد. عطر مورد علاقه‌ی دوشس آمونت «آ لا مراکل» نام داشت (او با مارشال فرانسه ازدواج کرد). در ساخت این عطر از گشنیز، گل اقارون (زنبق)، علف نات گرس استفاده شده بود. عطر مورد علاقه‌ی مادام دو بری، آکوا میرابیلیس، توسط یک عطار ایتالیایی به نام جیوانی ماریا فارینا تولید شده بود. نسخه اصلی این ادکلن یک رایحه‌ی نشاط انگیز داشته و در ساختش از ترنج، بهارنارنج، اسطوخودوس، رزماری و گریپ فروت استفاده شده بود.

پایگاه تولید عطرهای سلطنتی در زمان لوئی چهاردهم

عطارانی به نام‌های گلاور و گانتیر به موفقیت و موقعیت اجتماعی بالاتری دست یافتند. مجلس امتیازات ویژه‌ای را به عنوان سپاسگزاری به آن‌ها اعطا کرده بود. حاکمان شوسی هزینه هنگفتی را صرف عطرها می‌کردند. مادام دو پامپادور، به خاطر زندگی فوق العاده اشرافی مشهور شد زیرا اعتیاد او به عطر تا حد غیرقابل تصوری افزایش یافته بود و بخش زیادی از بودجه‌ی خانواده اشرافی به عطر اختصاص می‌یافت.

رقابت برای تهیه عطر در زمان لوئی چهاردهم به بالاترین حد ممکن افزایش یافت. مون پلیه و گرس رقابت شدیدی با هم داشتند تا به عنوان پایگاه تولید عطرهای سلطنتی به رسمیت شناخته شوند. این مناطق آزمایشاتی را روی گیاهان معطر از جمله پرتقال تلخ که یک نوع مرکبات بود و در شهر ایلس دی لرینز در خلیج کن کشت می‌شد انجام دادند. طولی نکشید که تپه‌های پروانس مملو از رایحه‌های قابل تشخیص میخک، یاس، بنفشه، رز و اسطوخودوس شد. بسیاری از این مراکز تکثیر هنوز در اطراف گرس، که قلب تپنده سطح عطرسازی است به کارشان ادامه می‌دهند.

عطاران تلاش کردند محصولاتشان را در مقیاس گسترده‌تری به فروش برسانند. این کار توسط دست فروشان انجام می‌شد. آن‌ها با اسب به کُل کشور سفر می‌کردند و از شهرهای بزرگ بازدید می‌کردند. ارابه‌های آن‌ها مملو از عطر بود. گروهی دیگر نیز محصولات را در خیابان‌های پاریس به فروش می‌رساندند (محصولات دیگری همچون داروهای تقلبی، اکسیرها و اثاثیه معطر نیز اینگونه فروخته می‌شدند).

انتخاب عطرساز سلطنتی توسط ماری آنتوانت

در سال‌های بعدی ماری آنتونت که با لوئی چهاردهم ازدواج کرده بود، تنها شخص مهمی بود که تمام عطرسازها در فکر جلب رضایت وی بودند. این وظیفه خطیر به عطاری به نام ژان لوئیس فورگن موکول شد. او در سال 1748 در مون پلیه متولد شده بود و به عنوان کارآموز در عطاری حقیر پدرش کار می‌کرد. او رویای حضور در کاخ ورسای را داشت و به خاطر جاه طلبی‌اش فروشگاهی باز کرد که مشتریان اشرافی را مثل پروانه به سمت شمع جذب می‌کرد. فورگن به خاطر تولید عطر برای اشرافیان با ملکه آشنا شد و آن‌ها در کاخ تریانان دیدار کردند.

فورگن برای ۱۴ سال و تا قبل از انقلاب فرانسه به عنوان عطار شخصی ملکه کار می‌کرد. او عطرهای فوق العاده با کیفیتی را متناسب با شخصیت و تمایلات وی تولید کرد. دو مورد از این عطرها شامل سیاج دی لا رن و جاردین سکرت بودند. عطر اول با استفاده از گل مریم، یاس، شکوفه پرتقال، چوب صندل، زنبق و سدر ساخته شده بود و در عطر دوم هم از ترنج،هل، یاس، بخور، رز، چوب صندل، وانیل، پاتچولی، عنبر و لوبیا تونکا استفاده شده بود.

در این زمان حمام به اندازه کافی رواج یافته بود و هیچ شخصی از آن نمی‌ترسید. یک شخص درباری مهم به نام مادام تالین علاقه زیادی به حمام داشت و در فصل تولید محصول، داخل استخری از توت فرنگی خرد شده حمام می‌کرد و خودش را با شیر معطر شستشو می‌داد.

هنگامی که لوئی چهاردهم جوان‌تر بود، به همراه مادرش از یک عطر شکلاتی استفاده می‌کردند. پادشاه آفتاب به تست عطرهای جدید علاقه مند بود. معشوقه‌ی وی، مادام دی مونتسپان در آب معطر به وانیل حمام می‌کرد. گفته می‌شود او از حجم بالایی از عطر استفاده می‌کرد، زیرا علاقه‌ای به عطر همسرش نداشت. در انتهای عمرش، او فقط بوی دلپذیر شکوفه پرتقالی که از درخت‌های پرتقال کاخ ورسای تهیه شده بود را تحمل می‌کرد.

سپس انقلاب شروع شد و دوران سختی برای عطاران رقم خورد. اما آن‌ها حامی جدیدی به نام ناپلئون بناپارت داشتند. او به عطاران دستور داده بود هر ماه 50 شیشه عطر تولید کنند.

نتیجه گیری

عطر در فرانسه از ابتدا بسیار محبوب بود. این کشور همواره بهترین عطاران را تربیت کرده و خاستگاه خوشبوترین عطرها بوده است. به همین دلیل خیلی دور از ذهن نیست که عطر در زمان لوئی چهاردهم و کاخ‌های سلطنتی فرانسه در آن دوران هم به همین شدت مورد توجه قرار گرفته باشد.