صنعت و البته هنر عطرسازی به سالیان خیلی دور برمی‌گردد. آدم‌ها همیشه از بوها و رایحه‌های خوش لذت می‌برده‌اند. بوهای خوش طبیعت مانند رایحه گل‌ها و گیاهان یا میوه‌های مختلف هم از قدیم با فشردن و بخار ماده خوش‌عطر از سوی آدم‌ها استفاده شده است. دنیای عطرها بسیار پیچیده و جذاب است. از آنجا که پوست و ویژگی‌های فیزیکی بدن هرکس با دیگری متفاوت است، هیچ عطری روی بدن دو فرد، رایحه یکسانی ندارد. در واقع، ترکیبات عطرها و خروجی‌شان می‌توانند روی بدن هرکس بویی متفاوت بدهند. اما پرسش اینجا است که ترکیبات عطرها چیست؟ پرفیوم که در لاتین از دو بخش پر+فیوم تشکیل می‌شود و به معنای دود کامل است از چه موادی ساخته می‌شود؟ برایتان خواهیم گفت.
انواع ترکیبات تشکیل دهنده عطر
فرانسه مهد عطرسازی است. تاریخچه عطر در فرانسه را که مرور می‌کنیم به نکات جالبی می‌رسیم. با رنسانس که انقلابی اساسی در تمام ابعاد جامعه فرانسوی ایجاد کرد، پای عطر هم در قرن ۱۶ میلادی به این کشور باز شد. گفته‌های تاریخی نشان می‌دهند که در گذشته، به‌دلیل کمبود امکانات شست‌وشو در فرانسه، مردم بوی نامطبوعی می‌داده‌اند. در واقع، امکان نظافت برایشان بسیار محدود بوده است. یکی از اهرم‌های رشد صنعت عطرسازی در این کشور، ریشه در همین موضوع دارد. عطرها راهی برای قابل تحمل‌کردن بوی نابه‌هنجار آدم‌ها بوده‌اند.
اگر بخواهیم به‌سراغ اولین عطر جهان برویم؛ یعنی عطری که با فرمول‌های امروزی و در چارچوب‌های صنعت مدرن قابلیت اشاره دارد به عطر هانگری واتر (Hungary Water) یا آب مجارستانی می‌رسیم. این عطر ترکیبی از لیمو، شکوفه پرتقال، آویشن و رزماری بود و برای ملکه الیزابت مجارستان تولید شده بود. صنعت عطرسازی در طی سالیان طولانی رشد چشم‌گیری داشته و ترکیبات بسیار متنوعی از گیاهان، میوه‌ها و روغن‌های طبیعی گوناگون در آنها به کار رفته‌اند.
منابع طبیعی ترکیبات عطر
ترکیبات عطرها سازِکاری مانند نُت‌های موسیقی دارد. در کنار هم قرارگرفتن ترکیباتی شبیه نت‌های موسیقی خروجی روح‌نوازی مانند آهنگی دل‌نشین دارند. در تقسیم‌بندی ساختار و ترکیبات عطرها چنین دسته‌بندی در نظر گرفته می‌شود؛ بوها با عنوان نت‌های بالا، میانی و پایینی یا پایه معرفی می‌گردند:
- نت‌های بالا؛
- نت‌های میانی؛
- نت‌های پایه.
نت‌های بالا
به رایحه‌ای از عطر گفته می‌شود که بلافاصله بعد از بازکردن در شیشه عطر به مشام می‌رسد. این‌ها از موادی تشکیل می‌شوند که مولکول‌هایی سبک دارند و زود تبخیر می‌شوند. برای مثال، بوی نعنا و اسطوخدوس در عطرها پیش از رایحه‌های دیگر به مشام می‌رسند.
نت‌های میانی
نت‌های میانی بازتاب‌دهنده بوی خوش موادی ماندگارتر در ترکیبات عطر هستند. بعد از اینکه نخستین رایحه ترکیبات عطر را حس می‌کنید، نوبت به پدیدارشدن این‌ها می‌رسد. نت‌های میانی بوی قوی‌تری نسبت به نت‌های بالا دارند و به آنها قلب هر عطر هم می‌گویند. از جمله رایحه ترکیباتی که در قالب نت قلب یا میانی در عطرسازی استفاده می‌شود، باید به عطر گل یاس و چوب صندل اشاره کنیم.
نت‌های پایه
بوی نت‌های پایه در حدود ۳۰ دقیقه بعد از اسپری‌کردن نخستین پاف به مشام می‌رسد. این بوها همان رایحه‌ای از عطر هستند که به‌طور قالب به مشام می‌رسند و اصل بوی عطر تا حد زیادی مدیون آنها است. از موادی که چنین اثری در فرمول عطرسازی دارند، باید به مشک یا تنباکو اشاره کنیم.
ترکیبات گل و شکوفه ها در عطر
از ترکیبات مختلفی در عطرسازی استفاده می‌شود. گل‌ها و شکوفه‌ها معروف‌ترین گزینه‌هایی هستند که در عطرسازی به‌کار می‌روند. از جمله معروف‌ترین گل‌هایی که در صنایع تولید عطر استفاده می‌شوند، باید به زنبق، رُز و میخک اشاره کرد. از گل‌ها یا به‌طور انفرادی یا در کنار ترکیبات شیمیایی و طبیعی دیگر استفاده می‌شود. در بعضی از عطرها هم ترکیبی از چندین گل به کار می‌رود. از علف‌های خوشبویی مانند وِتیوِر یا اسطوخدوس هم در تولید عطرها استفاده می‌شود. چوب‌های خوشبو مانند صندل هم در این حوزه کاربرد دارند.
ترکیبات میوه ها در ساخت عطر
استفاده از میوه‌ها در ساختار عطر هم رایج است. از مهم‌ترین و محبوب‌ترین گروه میوه‌ای که در عطرسازی استفاده می‌شود، باید به مرکبات اشاره کنیم. برگ نارنج، خود نارنج، لیمو و پرتقال در تولید عطرهای مختلف بسیار پرطرفدار هستند. از میوه‌های خانواده توت‌فرنگی هم در تولید عطرها استفاده می‌شود. انبه، نارگیل و هلو هم از موارد پرکاربرد در حوزه عطرسازی هستند.
ترکیبات حیوانی برای تولید عطر
از ترکیبات حیوانی مختلفی هم برای تولید عطر استفاده می‌شود. شاید برایتان جالب باشد که حیواناتی مانند وال و نهنگ نقش پررنگی در تولید عنبر دارند که ماده‌ای مهم و خوشبو است. بخش‌هایی از بدن سگ آبی یا زنبورها هم در عطرسازی حضور قابل‌اعتنایی دارند. ارزش آهو و انواعی از گوزن با ماده خوشبویی که در زیر شکم دارند هم که برای همه مشخص است.
ترکیب‌های مصنوعی عطر و ادکلن
بسیاری از عطرها هم از مواد و ترکیبات مصنوعی تولید می‌شوند. مشک‌های مصنوعی، موادی مانند کومارین و لینالول در فرمولاسیون عطرها کاربرد دارند. بسیاری از بوهای خوشی که شبیه رایحه‌های طبیعی هستند هم با ترکیب موادی شیمیایی در عطرها تولید می‌شوند. در واقع، امکان ترکیب بعضی از عناصر خوش‌رایحه برای تولید بویی شبیه عطر گل‌ها و میوه‌ها وجود دارد.
ترکیبات اسانس برای عطر
از روغن‌های گیاهی و طبیعی خوشبو هم در صنعت تولید عطر استفاده می‌شود. اسانس‌ها یا عطرمایه‌ها روغن‌های فراری هستند که ترکیبات شیمیایی گیاهان را دارند و با تقطیر استخراج می‌شوند. از این اسانس‌ها برای تولید عطرهای مختلف و مواد بهداشتی و آرایشی زیاد استفاده می‌شود. کالاندولا، میخک، گشنیز، آویشن و اسطوخدوس از جمله گیاهان و گل‌هایی هستند که عطرمایه‌شان برای مصرف در فرمولاسیون عطرهای گوناگون استفاده می‌شود.
ترکیبات عطر مشهدی چیست؟
عطر مشهدی از عطرهای معروف میان ایرانیان است. شاید در مقایسه با برندهای معروف جهانی هیچ حرفی برای گفتن نداشته باشد اما احتمالا برای شما هم جالب است که بدانید، این عطر قوی با ماندگاری گاه آزاردهنده از چه موادی تشکیل شده است. این‌طور نیست؟ این عطرها از ترکیب رایحه گل محمدی و یاس درست می‌شوند. هردوی این گل‌ها بسیار خوشبو هستند، پس چه دلیلی باعث می‌شود که خروجی این تیم چیز جالبی از کار درنیاید؟ واقعیت این است که عطرهایی که با عنوان عطر مشهدی در این شهر به‌فروش می‌رسند، تولیداتی پاکستانی یا فرانسوی هستند که کیفیت زیاد بالایی ندارند. با این حال، بسیاری از زائران آنها را به‌عنوان سوغاتی یا به‌خاطر نوستالژیک‌بودن می‌خرند.
فروشنده‌ها یا خدام حرم هم با اضافه‌کردن گلاب در این عطرها باعث می‌شوند که ماندگاری زیادی پیدا کنند که البته روی رایحه نهایی عطر اثر منفی می‌گذارد. نمونه پاکستانی عطر مشهدی کیفیت پایین‌تری نسبت به عطر حرم تولید فرانسه دارد. ضمن اینکه اگر آن را به لباس اسپری کنید یا بمالید، لکه‌هایی از خودش به‌جای می‌گذارد.
نقش الکل و آب در ترکیبات تولید عطر
در ترکیب کردن عطرها از آب و الکل استفاده می‌شود. نقش الکل در ساختار عطرها حفظ رایحه‌ها و تقویت بوی عناصر خوش موجود در فرمولاسیون است. نقش دیگر الکل در ترکیب عطرها کاهش اثرات منفی مواد موجود در عطر است. بعضی از موادی که برای ساختن عطرها استفاده می‌شوند، در صورت خالص‌ماندن و ترکیب‌نشدن با ماده‌ای نظیر الکل برای پوست و بدن ضرر دارند. الکل‌ها در ترکیب با مواد موجود در عطر قرار می‌گیرند تا از خطرات بالقوه‌شان جلوگیری کنند. وجود آب هم برای رقیق‌کردن الکل موجود در ترکیب است.
در واقع، آب نقش کاهندگی اثر الکل را دارد تا رقیق‌تر شود و بوی آن در میان رایحه‌های مختلف حالت غالب پیدا نکند. اگر ترکیب آب و الکل عطرها مناسب و متوازن نباشد، قیمتشان پایین‌تر می‌آید و بوی عناصر خوش‌رایحه‌شان هم آن‌طور که باید به مشام نمی‌رسد.
آب مقطری که در عطرها به کار می‌رود در رقیق‌کردن مواد دیگر مانند انواع اسانس‌های طبیعی هم کاربرد دارد. با آب ریختن در عطر می‌توان ترکیب متعادلی به‌دست آورد اما اگر این مقدار بیش از حد شود، کیفیت عطر زیر سؤال می‌رود. چنین چیزی درباره اضافه‌کردن الکل هم صادق است. ترکیب اسانس عطر با الکل و آب خروجی مناسبی می‌سازد. در بعضی از عطرها هم از الکل در فرمولاسیون استفاده نمی‌شود. این عطرها برای کسانی مناسب‌اند که پوست‌های حساسی دارند. جایگزین الکل در عطر هم روغن‌هایی مانند روغن کنجد یا بادام است.
بهترین ترکیب‌های عطر چیست؟
ترکیبات مختلفی از گل‌ها، میوه‌ها و مواد مصنوعی در عطرسازی استفاده می‌شود. از معروف‌ترین و البته محبوب‌ترین موادی که در فرمولاسیون عطرهای مختلف به کار می‌رود، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- یاسمن؛
- عود؛
- مرکبات؛
- چوب سدار؛
- پاتچولی؛
- چوب صندل؛
- اسطوخدوس.
یاسمن
عطر گل یاسمن در عطرسازی کاربرد زیادی دارد. استفاده از یاسمن در صنعت تولید عطر ارزان نیست و در بسیاری از عطرهای پرطرفدار هم کاربرد دارد. رایحه گل یاسمن به بوی عطر حالتی شیرین و دوست‌داشتنی می‌دهد.
عود
به عود طلای مایع می‌گویند. طرفداران این ماده شیفته آن هستند اما برخی از افراد هم به هیچ‌عنوان از بو و رایحه‌اش خوش‌شان نمی‌آید. این ماده از رزین و صمغ حاصل از رشد قارچی روی درختی خاص به‌دست می‌آید. انواع مختلفی از عود وجود دارد و نوع آنها روی ماندگاری و رایحه عطر اثر می‌گذارد.
مرکبات
مهم‌ترین ویژگی رایحه مرکبات، خلق بویی است که تمیزی و شادابی را یادآوری می‌کند. از مرکبات در ترکیب با عناصر گل و گیاه استفاده می‌شود. مرکبات می‌توانند مکمل خوبی برای بوی شیرین گل‌ها باشند. رایحه نارنج، پرتقال یا انواعی از نارنگی یادآور عطر نسیمی تازه و خنک است.
چوب سدار
سدار هم درختی است که از چوبش عطر خوشایندی استخراج می‌شود. از عطر این چوب برای ایجاد توازن و تعادل در رایحه عطرها استفاده می‌کنند. بوی خوش چوب سدار می‌تواند تیزی بوهای دیگر را دفع کند و محصولات را به‌حالتی ماندگار درآورد.
پاتچولی
پاتچولی یا نعنای هندی در صنعت عطرسازی کاربرد زیادی دارد. حضور این ماده در عطرها باعث می‌شود که رایحه‌ای قوی، طبیعی و اصیل پیدا کنند. بسیاری از برندهای معروف عطر دنیا از پاتچولی برای تقویت رایحه محصولات و ماندگاری‌شان استفاده می‌کنند.
چوب صندل
بوی خوش چوب صندل هم باعث می‌شود که عطر رایحه‌ای شیرین و تازه پیدا کند. در بسیاری از ادیان از جمله باورهای مذهبی هندوها هم از این چوب به عنوان نماد حیات استفاده می‌شود. عطر چوب صندل به عنوان فیکساتور هم در عطرها کاربرد دارد و ماندگاری محصول را بالا میبرد.
اسطوخدوس
اسطوخدوس گیاه خوشبو و خوش‌رنگی است که هم در ساختار عطرهای معروف به کار می‌رود و هم برای بسیاری از محصولات بهداشتی دیگر هم قابل‌استفاده است. این گیاه نقش پررنگی در درمان سنتی هم دارد. اضافه‌شدن آن به ترکیب هر عطری، باعث می‌شود که تِم بوی خروجی شیرین و تازه باشد.
فیکساتور عطر چیست؟
فیکساتورها در عطر موادی هستند که مانع از فرﱠارشدن ترکیبات خوشبو می‌شوند. حضور آنها در فرمولاسیون موجب ماندگاری بیشتر عطر می‌شود. نقش فیکساتورها در عطرها و ادکلن‌های مختلف بسیار مهم است. این مواد هم از طبیعت استخراج می‌شوند و هم نوع مصنوعی‌شان وجود دارد. از جمله فیکساتورهای طبیعی می‌توانیم به عصاره و عطر چوب صندل اشاره کنیم. مواد شیمیایی متنوعی هم می‌توانند در این نقش ظاهر و به ترکیبات عطر اضافه شوند.
در آخر
دنیای عطر و عطرسازی بسیار متنوع است. از میوه‌ها، گل‌ها و گیاهان مختلفی در این حوزه استفاده می‌شود. چوب‌های خوشبو و بخش‌هایی از بدن حیوانات رنگارنگ هم در ترکیبات عطرها کاربرد دارند. تولید عطر سابقه‌ای طولانی در دنیا دارد و رایحه‌های ساختگی و طبیعی مختلفی با عنوان برندهای گوناگون در بازار موجود هستند که با مراجعه به شعب‌های حیات پرفیوم می‌توانید آن عطرها را تهیه کنید. سلیقه شما چیست؟ از عطرهایی با نت‌های گلی خوشتان می‌آید یا بوی میوه‌ها و عناصر طبیعی دیگر را می‌پسندید؟
جالبه که میگید عطر مشهد کیفیت بالایی نداره، درست بوش خوب نیست ولی ی مدت استفاده کنید حتی استخوان های شما هم همون یو رو می‌گیرند باقی عطرها رو هم با همون کیفیت بسازید خب